Druki i fotografie o pszczelarstwie na Zamojszczyźnie

      Zaczęło się od pocztówki. W zasobach Biblioteki im. Łopacińskiego w Lublinie znalazłam pocztówkę z 1930 roku z ulami typu kłody leżaki.

Dział zbiorów specjalnych WBP, domena publiczna

Jak głosi podpis, pocztówka przedstawia fragment jakiejś pasieki z powiatu biłgorajskiego. Tego typu leżące ule w zasadzie były dosyć rzadkie i nie wszędzie je stosowano. Była to forma pośrednia pomiędzy stojakami, czyli wydrążonymi kłodami a późniejszymi bardziej nowoczesnymi ulami z wyjmowanymi ramkami. Gdzie więc na terenie Biłgorajszczyzny mógł autor pocztówki,  Stefan Dylewski je widzieć? 

        Szczegółową historię hodowli pszczół z opisem różnych form barci i uli przedstawia miedzy innymi Stefan Blank-Weissberg w książce Barcie i kłody w Polsce wydanej w roku 1937.  Autor zauważa, że najpopularniejszą formą hodowli pszczół w tamtych czasach w rejonie Polski południowo-wschodniej były raczej stojaki, czyli ścięte kłody drzewa ustawione pionowo i takie właśnie z rejonu biłgorajskiego, konkretnie z Biszczy, dokumentuje w swojej książce. 

Biblioteka Narodowa, Polona, domena publiczna

 Jednakże na zdjęciach widzimy również kłody leżące z różnych miejscowości Zamojszczyzny, w tym także z Biłgorajszczyzny:

Terespol: 

Biblioteka Narodowa, Polona, domena publiczna

Górecko Kościelne:

Biblioteka Narodowa, Polona, domena publiczna

Biszcza: 

Biblioteka Narodowa, Polona, domena publiczna

Toteż podsumowując rozmieszczenie na terenie Polski kształtów i form uli, autor zauważa: "Kłody-leżaki, znacznie mniej od stojaków liczne, znajdują się w większej ilości na kresach północno wschodnich oraz wyspowo na terenie województw środkowych (np. pow. biłgorajski jest taką wyspą, gdzie kłody-leżaki używane są w znacznie większej liczbie od kłód-stojaków)." Mógł więc Dylewski namalować kłody leżaki, oglądając je gdzieś na terenie biłgorajskiego powiatu. Mało tego, na postawie zachowanego zdjęcia z 1935 roku (przechowywanego w  Muzeum im Jana Dzierżona w Kluczborku) wiadomo, że była to pasieka Jana Kmiecia z Krzeszowa. Współcześnie Krzeszów należy do powiatu niżańskiego w woj. podkarpackim. 

         Pszczelarstwo Zamojszczyzny chlubi się także pierwszą drukowaną po polsku książką o prowadzeniu pasieki wydaną w Zamościu w 1614 roku. 

Biblioteka Narodowa, Polona, domena publiczna

Ostatnia strona książki z nazwą drukarni Akademii Zamoyskiej, drukarnia Marcina Łęskiego

Polona, domena publiczna

       W podtytule pojawia się nazwisko Jana Ostroroga, którego niektórzy uznają za inspiratora postania dzieła, a nawet za właściwego autora. Jan Ostroróg, podczaszy koronny a następnie wojewoda poznański doskonale znał się z Janem Zamoyskim, razem walczyli z Tatarami. Jan Ostroróg był też autorem kilku książek o charakterze gospodarskim i myśliwskim, napisał m.in. "O psiech gończych i myślistwie z nimi" , "Kalendarz gospodarski na horyzont komarzański". Ostroróg poprzez dobra w Komarnie sąsiadował z Tomaszowem Zamoyskiego, stąd całkiem naturalne wydaje się wybranie Zamościa jako miejsca publikacji książki o pszczelarstwie. Autor wspomina między innymi o swojej pasiece w Zwierzyńcu. 

      Wśród rysunków jest przekrój ula stojaka z gontowym daszkiem. 

Autor omawia zajmowanie się pszczołami i obowiązki bartnika od wiosny, przez lato aż do jesieni i przygotowanie pszczół do zimowania. 

      Zamojszczyzna i zamojska drukarnia rozpoczyna w ten sposób epokę drukowanych poradników polskiego pszczelarstwa. 

Kresowa biografia Josepha Conrada

       Zanim Józef Teodor Konrad Korzeniowski herbu Nałęcz został Josephem Conradem, światowej klasy pisarzem opisującym bezkresne obszary egzotycznych mórz, jako dziecko i młodzieniec dorastał na ukraińskich wołyńsko-podolskich bezkresach. Ojciec Conrada, Apollo Nałęcz Korzeniowski, urodził się  Honoratce położonej w rejonie oratowskim obwodu winnickiego, na ziemiach dawniej określanych jako Podole. Matka przyszłego pisarza, Ewa z Bobrowskich pochodziła z zamożnej ziemiańskiej rodziny wołyńskiej, osiadłej w powiecie żytomierskim. Po obojgu rodzicach Józef Conrad miał pochodzenie kresowe, co znalazło też odzwierciedlenie w biografii typowej dla tysięcy polskich kresowych rodzin ziemiańskich.

       Rodzice Conrada, Apollo i Ewa (Ewelina) pobrali się 10 maja 1856 r. w Oratowie w obwodzie winnickim, majątku rodziców Ewy Bobrowskiej. Początkowo zamieszkali w Berdyczowie i tam 3 grudnia 1857 r. urodził się Józef Teodor Konrad. Od 1859 r. Korzeniowscy zamieszkali w Żytomierzu, historycznym mieście założonym w IX w., gdzie w r. 1860 mały Józef Konrad został ochrzczony. Stąd, z Żytomierza, Apollo Korzeniowski pisze listy do miesięcznika “Biblioteka Warszawska” w sprawie zamieszczenia na łamach jego tłumaczeń z literatury obcojęzycznej. 

       Kiedy na skutek antycarskiej działalności Apollo Korzeniowski od 1861 r. zamieszkuje w Warszawie, Ewa Korzeniowska pisze pełne tęsknoty listy do męża, szykując się jednocześnie do opuszczenia rodzinnych stron i przeprowadzki. Wraz z małym Konradkiem przebywa czasowo to w Berdyczowie, to w Żytomierzu, to znów w  Terechowej – majątku Teofili Bobrowskiej, babci Konrada, w rejonie berdyczowskim. Stąd często w zakończeniu listów do męża pojawia się prośba: “telegrafuj do Berdyczowa”.  W adresach Ewy pojawia się też Nowofastów w powiecie skwirskim, majątek Lubowidzkich, teściów Tadeusza Bobrowskiego (brata Ewy), gdzie matka Konrada spędza z synkiem kilka tygodni.

            W liście z maja 1861 r. na końcu dopisuje dwa zdania do taty mały czteroletni  Konradek. Ewa Korzeniowska relacjonuje mężowi działania władz zaborczych wymierzone w polskich patriotów, aresztowania wśród znajomych i krewnych, wywózki mieszkańców, nastroje panujące w środowisku, obawy i plany ostatecznego stąd wyjazdu, gdyż powrót Apolla do Żytomierza oznaczałby jego aresztowanie. Latem 1861 roku w społeczeństwie panują nastroje żałobne, czego wyrazem jest noszona powszechnie czarna odzież.  Ewa Korzeniowska w jednym z listów pisze, że szyła dla Konradka czarne ubranko, gdyż chociaż jest dzieckiem, sam o to prosił widząc, że dookoła wszyscy chodzą ubrani na czarno.

        Ostatecznie Ewa Korzeniowska z małym Konradem wyjeżdżają do Apolla Korzeniowskiego do Warszawy, gdzie zamieszkują na Nowym Świecie nr 45. Zaledwie miesiąc później, w październiku 1861 r. Apollo Korzeniowski zostaje aresztowany, a w wyniku śledztwa w maju następnego roku (1862) zostają oboje zesłani w głąb Rosji. Początkowo miejscem zesłania miał być Perm u podnóża Uralu, ale już w drodze, w Moskwie, decyzja zostaje zmieniona i wszyscy troje zostają skierowani do Wołogdy. W ten sposób niespełna pięcioletni przyszły pisarz poznaje w dzieciństwie trudy życia zesłańczego tak charakterystyczne dl polskich rodzin kresowych. W styczniu 1863 r. udało się uzyskać przeniesienie rodziny bliżej rodzinnych stron i zostają skierowani do Czernihowa. Dawne ważne miasto historycznej Rusi Kijowskiej stało się miejscem śmierci Ewy Korzeniowskiej, która zmarła na gruźlicę 18 kwietnia 1865 r. nie uzyskawszy na czas zgody na leczenie w Kijowie. Niespełna ośmioletni Konrad zostaje półsierotą i sam jako dziecko zaczyna ciężko chorować, o czym z troską pisze ojciec w listach do rodziny i przyjaciół.

        W listopadzie 1866 r. mały Konrad zostaje z babcią Teofilą wysłany na leczenie do Kijowa, a później na dalszą rekonwalescencję do rodziny w Nowofastowie. Rozstanie z ojcem trwało do 1868 r. kiedy Apollo Korzeniowski uzyskał zwolnienie i zamieszkuje z synem we Lwowie na ul. Węgieł Szeroki 804. Tutaj, chcąc wysłać syna do lwowskiego gimnazjum, Apollo zaczyna go uczyć języka niemieckiego. Wcześniej bowiem, podczas lat zesłańczych uczył go już francuskiego i angielskiego. Do końca życia Joseph Conrad najpłynniej będzie posługiwał się językiem francuskim, chociaż całą twórczość pisał po angielsku.

         Opisując społeczeństwo lwowskie i panujące tu stosunki społeczne, Apollo Korzeniowski nie powstrzymuje się od ironicznego określenia Królestwo Głodomerii i Golicji (nawiązując w ten sposób do oficjalnej nazwy Królestwa Galicji i Lodomerii). Jeszcze w połowie 1868 r. Apollo przebywa w Przemyślu i Kruhelu Wielkim, a następnie wyjeżdża do Topolnicy – miejscowości uzdrowiskowej w powicie samborskim, gdzie leczy się na gruźlicę. Głównym zabiegiem leczniczym okazuje się picie żętcy. Do Lwowa powraca w październiku zamieszkując tym razem na ul. Szerokiej. Boże Narodzenie 1868 r. ojciec i syn spędzają jeszcze we Lwowie, lecz już w lutym następnego roku przenoszą się do Krakowa. Tam zaś jedenastoletni Konrad zostaje sierotą, gdy jego ojciec Apollo Korzeniowski, wielki patriota, działacz polityczny, pisarz i zesłaniec, umiera na gruźlicę 23 maja 1869 r. Odtąd opiekę nad Konradem przejmują krewni z rodziny Bobrowskich, a szczególnie brat Ewy, Tadeusz Bobrowski, który będzie kierował edukacją Konrada, wspierając i finansując jego plany zostania marynarzem.

         Początkowo po śmierci ojca Konrad pozostaje w Krakowie, ale wkrótce wuj Tadeusz umieszcza go w gimnazjum we Lwowie. Następuje tutaj niespełna dwuletni (1873-74) drugi pobyt w tym mieście, niestety, nie ma żadnych informacji na temat życia Konrada w tym czasie. Gdy w 1874 r. Konrad udaje się do Marsylii, opuszcza rodzinne ukraińskie strony właściwie już na zawsze. Po wielu latach w 1890 r.  odwiedził jeszcze wuja Tadeusza Bobrowskiego w jego majątku w Kazimierówce. 

          Joseph Conrad nie wrócił już na wołyńskie i podolskie szlaki swojej rodziny, choć tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w 1914 r. odwiedził Zakopane, a później to już jego odwiedzano w Anglii.

Iwona Danuta Startek - Kresowa biografia Josepha Conrada - Pisarze.pl

Reklama

Marzy mi się przewodnik po dziurach

     Przewodniki turystyczne... Świat atrakcji opisany, sfotografowany, wyceniony najczęściej dosyć drogo. Jadąc gdzieś w nieznane miejsce, najczęściej mam ze sobą drukowany przewodnik. Inna sprawa, czy go zdążę przeczytać. Zdarzało się, że czytałam dopiero po powrocie. Trochę po to, żeby utrwalić w pamięci to, co zobaczyłam. Albo już wcześniej pomyśleć, na co zwrócić uwagę następnym razem. Jednak w  dobie internetowych sprawozdań podróżniczych z miejsc wszelakich coraz częściej główne trasy turystyczne, masowo obfotografowywane zabytki, rzekomo niesamowite atrakcje stają się nużące i nudne. Strach nieraz zapuścić się w tłum, bo niczego się nie zobaczy; nie będzie czasu i miejsca przystanąć, zachwycić się, zadumać. Coraz częściej wolę powędrować na chybił trafił podrzędnymi zaułkami, nieznanymi turystycznym przewodnikom. I odkrywać dla siebie ciekawe obiekty. 

      Ostatnio w Warszawie zwróciłam uwagę na dziwny dom o nieregularne bryle architektonicznej. Jedną z czterech ścian ma ukośną jak w rombie, tworzy ona jeden kąt ostry, a drugi otwarty ze ścianami, z którymi się łączy. Patrząc na budynek zastanawiałam się, jak wygląda umeblowanie wnętrza. Nie wiem, ale oryginalna konstrukcja jest doskonale widoczna ze strony dachu na mapie poniżej - Górczewska nr 90. Obwódką zaznaczyłam budynek. 

      Niedaleko, bo na ulicy Olbrachta z kolei, u samego niemal jej początku, znajdują się dwa budynki z czerwonej cegły. Jeden ma już zapadnięty dach, drugi także kruszeje pusty. Oba zapewne do rozbiórki. Nie wiem, ile mają lat, a byłoby ciekawe poznać ich historię. Nie znalazłam jednak żadnych informacji.

      Także w stolicy jadąc ul. Waszyngtona zobaczyłam oryginalny - i zapewne chwytliwy - szyld jakiegoś studia urody zapewne czy kosmetycznego: "Pazury".  Od razu wiadomo, czego się spodziewać. Docenić trzeba podwójne znaczenie nazwy. Raz, potoczne określenie paznokci, a  dwa, aluzja do znanego nazwiska. Ciekawe czy noszący nazwisko "Pazura" to widzieli. Gdyby to było w Stanach Zjednoczonych, pewnie wytoczono by proces o nieuprawione używanie nazwiska z żądaniem wysokiego odszkodowania... lub udziału w zyskach. 

       Żeby nie było, że tylko Warszawa ma atrakcje poza oficjalnym turystycznym obiegiem, przykład z Lublina. Obawiam się jednak, że jednorazowy, ale zawsze zastanawiający. Idąc kiedyś na skróty na zamkowe wzgórze, minęłam stare buty. Niby wyrzucone, ale nie w śmietniku ani nie obok niego, tylko równo ustawione pod ślepą ścianą budynku. Nasuwa się pytanie, jakim cudem się tam znalazły?  Kto wrzucił lub zgubił? Kto tak ładnie ustawił?

       I jeszcze jedna oryginalna rzecz: kamień. ten nazywa się kamieniem nieszczęścia. Łatwo bowiem o niego zaczepić i wylądować na leżąco na ulicy. Kamień wystaje z chodnika i odstaje od ściętego narożnika budynku. Patrząc w górę, szukając choćby dobrego miejsca na kawę, łatwo przeoczyć, co leży na drodze. I nieszczęście gotowe. Ten akurat kamień u zbiegu ulic Gruella i Jezuickiej na Starym Mieście ma swoją legendę i ma nawet swoją stronę w Wikipedii, więc takim zupełnie nieznanym obiektem nie jest. Przypuszczam jednak, że mało kto zwiedzając Lublin akurat będzie go szukał. 

znicz pod pomnikiem

Kozak Kordian Konar

nad rzeką gdzie błędne drogi

okrążeni niemiecką obławą

nasłuchiwali pękających nad lasem bomb

a tu żołnierz głodny

trzy dni maszerował o samej wodzie

paląc skręty z gazet

Wichura Wrona Wieża

gonili hurra hurra grzmiały haubice

szeptali nocą wśród szelestu sosen

szperacze i saperzy na przodzie

Poraj Gruszka i Wiewiór

z lasem zaprzyjaźnieni

do bagien przygnieceni kanonadą

w szarych twarzach źrenice

szeroko otwarte

szukają przejścia przez szczelinę kordonu

syczały bagna gasząc ogień artylerii

świadkiem były mgły poranne

i gasnące gwiazdy

niesione na plecach zgarbionych 

po nienazwanych drogach

przez las przez stepy przez tajgę

przez syberyjskie mrozy

przez więzienne cele 

powojennych losów  

Ajaks Oczko Długi...

Poraj Korski Ryś...

Orzeł Iskra Bruzda...

Bezimienny... Bezimienny... NN... 

na leśnym cmentarzu krzyże czarne

pod pomnikiem czerwony znicz