lipcowe reminiscencje

Józef Rapacki. Lipiec. Pocztówka. 1930 r. 

Wieża ciśnień na Placu Wolności w Lublinie. Obecnie nieistniejąca. Pocztówka z 1914 r. Wieża budowana w latach 1897 - 1899, oddana do użytku 1 lipca 1899 r. Spłonęła podczas walk w lipcu 1944 r. w stopniu nienadającym się do odbudowy, została rozebrana w 1946 r. 

Tomik poetycki Józefa Czechowicza Kamień, opublikowany w lipcu 1927 r. w Lublinie

Poemat Mieczysława Dukszty opublikowany w rocznicę bitwy pod Grunwaldem w 1908 roku w Lublinie. Poniżej fragment poematu:

Horyniec w deszczu

Horyniec w deszczu

            Człowiek odnajduje siebie na przekór

               wszelkim prawom biosfery. On, 

               nieustraszony i zwycięski samobójca.

                                        Włodzimierz Sedlak

niekoszona łąka 

tysiące istnień ukrytych 

przed wzrokiem zdobywcy świata

uzurpatora podążającego ku gwiazdom

i po co mu daleki kosmos

jeśli nie widzi tego co za progiem

pełza pod nogami

chowa się w kołysaniu traw

co przyczajone w gęstwienie zielonych korytarzy

las rozśpiewał się mimo deszczu

symfonia bez adresata

może to dla mnie ten śpiew ptaków

których imion nie znam

pozostanie ze mną aż do ostatniego dnia

wraz z proroctwem Sedlaka

rzuconym jak kamień w głuchą studnię

grube krople bębnią w liście

strumienie zmywają kurz z ulic i chodników

ciemniejąca ulewa podchodzi coraz bliżej

horyzont się kurczy 

zza drzew przedostał się sygnał towarowego pociągu

kres jest tuż tuż...

pobrzmiewa przez chwilę nad niekoszoną łąką

i znowu śpiew wdarł się w strugi deszczu

za siwą kurtyną znikł kolejny las

Światowy Dzień Muzyki

Muzyka na całym świecie ma dzisiaj swoje święto. Obchody Święta Muzyki wymyślił Marcel Landowski, francuski kompozytor polskiego pochodzenia, a pierwsze uroczystości miały miejsce w 1982 roku, a od 2001 roku odbywają się transmisje koncertów na żywo w Internecie. Aktualnie święto obchodzone jest w pond stu krajach. Muzycy każdego gatunku mogą świętować grając na ulicach, placach, w parkach angażując przechodniów i przygodnych słuchaczy. Szkoda, że tylko kilka miast w Polsce włączyło święto do swojego kalendarza wydarzeń kulturalnych. W Toruniu grają już od wczoraj, a dzisiaj w różnych miejscach plenerowych zagrają lokalni muzycy. Zwieńczeniem obchodów będzie jutro plenerowy koncert symfoniczny na Bulwarze Filadelfijskim. Także w Elblągu tegoroczne Święto Muzyki zaplanowano na trzy dni: 20 - 22 czerwca. Wszystko, niestety, daleko. Pozostają nagrania, Internet, transmisje... 

No to świętujmy - piękny koncert w plenerze, gra Adam Kośmieja. 

Boże Ciało w Wilnie

W wydanej w Kijowie w 1860 roku książce Józefa Zawilejki znajduje się wspomnieniowy wiersz o obchodach święta Bożego Ciała w Wilnie. Czytając go, sama wspominałam pobyt w Wilnie i przynajmniej niektóre kościoły wymienionych w utworze zakonów. Procesja zmierza do Ostrej Bramy, do Tej, do Której w Panu Tadeuszu - na równi z MB Częstochowską - zwraca się Mickiewicz. O samym autorze na razie nic nie wiem, poza tym, zę jego nazwisko w mianowniku brzmi - Zawilejka. Pewne jego utwory zostały opublikowane w zbiorowej książce obejmującej innych poetów wileńskich, jak Czeczota czy Zana, ale jeszcze do niej nie dotarłam. Literackie "śledztwo" wciąż przede mną.

A jednak coś się rozjaśnia. Niewiele jeszcze. Nie Zawilejka, a Zawilejko Józef A. Na dodatek to raczej pseudonim. Umieszcza go w swoim spisie Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r.  pod red. Edmunda Jankowskiego (1996), niestety, jak brzmi prawdziwe nazwisko - nie ma.   

Może jednak to nie pseudonim, ponieważ w różnych pracach naukowych autorzy powołują się na twórczość Zawilejki, chociaż o nim samym nic nie piszą. Na utwory Zawilejki powołuje się na przykład Ksenofont Letska - białoruski filolog z Uniwersytetu Państwowego w Grodnie - w rozprawie Źródła biblijne i geneza romantyzmu białoruskiego XIX wieku w kontekście białorusko-polskiego bilingwizmu, zamieszczonej w tomie materiałów IX Międzynarodowej Konferencji Naukowej "Droga ku wzajemności" wydanych pod tytułem Polskie i białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe (Białystok 2002). Fragmenty wierszy z kolei cytuje Anna Marta Dworak z Uniwersytetu Rzeszowskiego w pracy Europa miejsc i Europa przestrzeni - o mapie wyobrażonej Starego Kontynentu w twórczości polskich pisarzy doby międzypowstaniowej ("Tematy i Konteksty", nr 8/2018). 

Widzę, że jak na razie jedynym źródłem wiedzy o poecie byłby tom II Zbioru poetów polskich XIX wieku opracowany przez Pawła Hertza i wydany przez PIW w 1961 roku. Tylko że nie mam go i nie mam dostępu. 

Czasopisma literackie i kulturalne w Polsce

Artykuł opublikowany w "Listach z Daleka", nr 150/ kwiecień - maj 2025

haiku

wiosenny powrót

bociany zasiedlają

stare gniazda

szukając gniazda

niestrudzony wędrowiec

zamieszkuje świat

słońce po deszczu

korkowe łódki płyną

w kałużach

w dalekim kraju

na starych fotografiach

domowe kąty

okrążam ziemię

globus na stole

wszędzie kulisty

biesiadny toast

spotkajmy się ponownie

w gościnnych progach

Autor urodzony 3 czerwca 1793 roku...

.... napisał jedno z najsłynniejszych zdań rozpoczynających utwór: Ej! Ty na szybkim koniu, gdzie pędzisz, kozacze?

Chodzi oczywiście o Antoniego Malczewskiego i jego powieść poetycką, pierwszą  poetycką powieść w polskiej literaturze, Marię. 

Bez znajomości tego utworu nie można było podchodzić do egzaminu z literatury romantycznej u prof. Aliny Aleksandrowicz. Niemal każdy otrzymywał pytanie z Marii. I jeśli ktoś nie przeczytał, nie miał żadnych szans na pomyślny wynik. 

Kanoniczne zdanie, kanoniczny początek utworu... Jest kilka takich zdań otwierających. Jak choćby Żeromskiego Ogary poszły w las z Popiołów. Ale o tym innym razem. Wracając zaś do dzisiejszej rocznicy urodzin pisarza, kilka ilustracyjnych portretów tajemniczego kozaka na szybkim koniu.  

1. Ilustracja sprzed 1846 roku, autorem jest Jan Maksymilian Fredro

2. Ilustracja Stanisława Łukomskiego z 1867 roku

3. Pocztówka wydana ok. 1930 roku, której autorem jest Walery Eljasz Radzikowski

4. Ilustracja z 1933 roku - Stanisław Ostoja - Chrostowski

wiersze na Pisarzach.pl

W najnowszej edycji Pisarzy.pl moje wiersze. Wybrałam starsze i nowsze, te, które samej mi się podobają. 

Iwona Danuta Startek - wiersze - Pisarze.pl

Wierszy jest dziewięć: nie jestem Dydoną, pokaż mi Paryż, aleja róż, gdy będziemy uciekali, w południe, mistyka kamieni, Mona Lisa, krótka historia romansu, powrót Orfeusza

powrót Orfeusza

nad ranem wraca niemy Orfeusz
na łąkę złotych dziurawców
za podróż zapłacił tęsknotą
powrót okupił zwątpieniem
świat pozostał taki sam jak przedtem
ani bardziej ani mniej podobny do raju
kąkole w zbożu osty raniące stopy
i chmury gromadzą się nie wiadomo skąd
dzień za dniem będzie mijał
do czasu aż bogowie podziemi
zapomną że kiedyś płakali
po drugiej stronie piekła
nadal piekło

Odkrywcy Norwida

      23 maja 1883 roku zmarł Cyprian Norwid. Jak prorokował: syn minie pismo, lecz ty spomnisz, wnuku... (Klaskaniem mając obrzękłe prawice...), został odkryty i udostępniony czytelnikom dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Przyczynili si do tego dwa wielbiciele jego twórczości: Zenon Przesmycki "Miriam", wydawca i redaktor "Chimery" oraz literaturoznawca i pisarz Wiktor Gomulicki. 

          "Przegląd Bibliograficzny" z czerwca 1912 roku donosił, że ukazał się pierwszy tom dziel zebranych Cypriana Norwida w opracowaniu Zenona Przesmyckiego. Projekt zakładał w sumie osiem tomów. 

        Najsłynniejsza chyba fotografia Cypriana Norwida z 1856 roku znajduje się w zbiorach specjalnych Biblioteki Narodowej PAU i PAN w Krakowie

        Późniejszy portret rysunkowy Józefa Łoskoczyńskiego opublikowany w 1883 r. w roku śmierci Norwida

       Trzecim niejako odkrywcą i inspiratorem zainteresowania spuścizną Norwida był malarz Pantaleon Szyndler. Z relacji Juliusza Wiktora Gomulickiego wiadomo, że to właśnie Szyndler zainspirował jego ojca, Wiktora Gomulickiego do poszukiwania rękopisów autora Quidama. 

Jednym z obrazów, na którym Szyndler uwiecznił poetę jest Norwid śpiący (1879 r. ) zamieszczony w VIII tomie "Chimery".

Szyndler prawdopodobnie poznał Norwida w 1874 roku zaraz po swoim przyjeździe do Paryża, gdzie zapisał się do pracowni Alexandre`a Cabanela. Znajomość Norwida z Szyndlerem wkrótce przerodziła się w przyjaźń. Norwid prosił młodszego kolegę o pośrednictwo  sprzedaży swoich rysunków, śledził jego karierę,  a na krótko przed przeprowadzeniem się Norwida do domu św. Kazimierza zamieszkiwał w atelier Szyndlera mieszczącym się  przy Rue Fonaine St. Georges 42. 

        Drugim dziełem Szyndlera, w którym uwiecznił poetę jest Portret Cypriana Norwida (1882) namalowany na rok przed śmiercią autora Vade-mecum. 

Dziś oba obrazy znajdują się w Muzeum Narodowym  w Warszawie i są dostępne w repozytorium cyfrowym MNW. 

rocznica

20 maja 1862 roku na podstawie Ustawy o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim powołano Muzeum Sztuk Pięknych, obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie 

Z tej okazji prezentuję ze zbiorów MN litografię Leona Wyczółkowskiego Anemony w wazonie, data powstanie dokładnie nieznana, po 1924 roku.