Dziś Światowy Dzień Grafika

Grafik się namyśla

jego myśli krążą zawzięcie

zaczyna krystalizować się pomysł

no i efekt 

a może by coś poprawić???....

święto książki

wieczorne plany czytelnika

Tadeusz Cieślewski (1895 - 1944) - Kompozycja z książek, projekt drzeworytu

zielone Zmartwychwstanie

zielone Zmartwychwstanie

głos dzwonów po drzewach się niesie

do wtóru ze śpiewem porannych ptaków

woda wartko płynie

zbiera twarze z brzegów rzeki

odpływają wspomnienia 

w kwietniowym ogrodzie zielono

ścielą się dywany rozchodników

czupurnie nastroszone kępy szczypiorku

między pachnącymi połaciami macierzanki

ścieżki zielone przez łąki prowadzą

za melodią rezurekcyjnych dzwonów

w kolorowej procesji trzepot feretronów

wiatr Alleluja pochwycił

zaczepił na chwiejnych szczytach topoli

Zmartwychwstał Zmartwychwstał

szepczą liście zielone

sięgając nieba i jaśniejącej w blasku chmury

ukwiecone biało wiśnie i czereśnie

sypią płatki na życiodajną ziemię

zielone jeszcze trwa Misterium

O malarstwie Beksińskiego w Ypsilonie

Publikacja w czasopiśmie literacko-artystycznym Ypsilon, nr 12/2025

Katedry nie płoną. Apokaliptyczne malarstwo Zdzisława Beksińskiego - Ypsilon

Katedry nie płoną. Apokaliptyczne malarstwo Zdzisława Beksińskiego

Iwona Danuta Startek

Zdzisław Beksiński stworzył w swoich obrazach odrębny, rozpoznawalny świat. Świat nieustannej apokalipsy. Człowiek karłowacieje, kurczy się, usycha na szkielet, zmienia się w kupkę poskręcanych kości obciągniętych skórą lub przeobraża w rachityczny owadzi zewłok. Zanim dosięgnie go ostateczna zagłada, czasami zdąży jeszcze założyć kombinezon podobny do stroju płetwonurka z rurką dostarczającą tlen. Gdyby zaś chciał spojrzeć na świat, zobaczy wokół pustkę, jak postać stojąca na balkonie na jednym z obrazów. Obraz jak negatyw sceny balkonowej z Szekspira. Tam pożegnanie kochanków, tutaj ostatni rzut oka na pusty świat, w którym już nie ma z kim się żegnać.

            W rekwizytorni Beksińskiego roi się od znanych kulturowych toposów: trumna, medalion, skrzydła (anielskie?), maska z dziobem ptaka – obraz dżumy, Doktora Plagi, inne maski rodem z greckich tragedii, piszczel, krzyż, sznur, czerwona wstęga … Zestawione razem lub jako pojedynczy element kształtujący określoną wizję martwej natury w skali kosmicznej. Czasem zwielokrotnione, tworzące perspektywę nieskończoności. Zawsze niepokoją, zawsze wciągają widza w głąb odniesień prowadzących do własnych odczuć i własnych skojarzeń. Na styku artystycznej wizji wyłaniającej się z obrazu i odkodowania znaczeń przez widza, dochodzi do porozumienia malarza z odbiorcą w poczuciu, że oto widzimy, jak na naszych oczach dokonuje się codzienna apokalipsa, codzienne unicestwienie trwałych podstaw ludzkiej cywilizacji.

            Ciemne korytarze nieznanych budowli pokrywają wydarte kartki i rachityczne owadzie stworzenia, grube mury i strzeliste wieże katedr rozwiewają się w dymie, rozpływają w falującą przestrzeń sinych smug, architektoniczne bryły tracą ostrość, wybebeszone krzyże odsłaniają nietrwałą strukturę belkowania lub zwiesza się na nich ażurowa konstrukcja korpusu z owadzimi długimi kończynami, ale pozbawionego dolnej części ciała, między mury katedry pozbawionej dachu wpada deszcz kamieni. Trudno oprzeć się wrażeniu, że już to widzieliśmy: w opowieściach proroków wieszczących koniec świata, w pradawnych mitach, w wierszach barokowych poetów lubujących się w gromadzeniu okropności, w sennych koszmarach. Być może nawet pewne sceny rozpoznamy jako widziane naocznie tu i teraz, tuż obok, w naszej rzeczywistości.

            Kamienne katedry średniowiecza wydawały się wiecznotrwałą kapsułą czasu aż do dnia, gdy w 2019 r. dzięki transmisji na żywo mogliśmy patrzeć, jak płonie katedra Notre Dame w Paryżu. Obraz ten nie dlatego był tak niecodzienny, że współcześnie kościoły nie płoną, lecz dlatego, że był to pożar symbolu europejskiej kultury. I dopiero ten spektakularny widok uświadomił wielu, że pewne wartości są bezcenne, a ich zniszczenie jest nieodwracalne. Notre Dame zostanie odbudowana, a mimo to zniszczone zostało coś, co wydawało się wiecznotrwałe. Myśl, modlitwa i praca: niematerialne fundamenty tego dzieła. Anonimowe osiągnięcie ludzkości, kogoś, ,,kto wymyślił tę przepaść i odrzucił ją w górę”.  Ludzka praca, ludzki wysiłek włożony w zbudowanie stropu i więźby dachowej, na które przeznaczono 1300 dębów. O wycinkę nowych dębów przeznaczonych do odbudowy, trwała batalia ze środowiskami ekologicznymi.

           Na obrazach Beksińskiego katedry nie płoną. Ich mury i wieże nikną, rozpływają się we mgle i dymie, tracąc kontury. Tracą swój materialny wymiar. Zamieniają się w nicość. Z niematerialnego źródła – zalążka architektonicznej wizji zbudowanej na fundamencie wiary i dążenia do Boga – katedra powraca znowu w wymiar niematerialny. Kosmiczny dym zasnuwa jej wieże, filary, rozety i strzeliste mury. Zostajemy sami. Bez katedry, bez materii, bez przeszłości. Obrazy Zdzisława Beksińskiego wcale nie są fantastyczną wizją tego, co nastąpi. Przeciwnie, to wierna, niemal drobiazgowo-realistyczna dokumentacja tego, co dzieje się z nami dzisiaj. Co dzieje się z człowiekiem, w co przemienia on swój świat, swój cywilizacyjny, kulturowy dorobek i swoje dziedzictwo.

w antologiach i na płycie

        Jest już w całości płyta Fundacji Ypsilon Art pt. Skórka pomarańczy a na niej dwa moje wiersze w muzycznych aranżacjach.  Co prawda piosenki są dostępne na YouTube (linki w poprzednim poście), ale zawsze warto mieć płytę osobno na półce. Cieszę się z tego, że mogę dołączyć ją do swojej płytoteki. Wiersze w muzycznej oprawie brzmią inaczej i odkrywa się w nich może nie całkiem inne, ale nieco inne niuanse znaczeniowe. 

       Centrum Kultury Powiatu Słupskiego wydało już dwudziestą antologię poezji twórców wsi. Obecnie jestem już w pełni wiejską mieszkanką, zresztą kontakt z naturą, z wiejskim pejzażem zawsze był i jest obecny w mojej twórczości. Toteż i w najnowszej słupskiej antologii Na rozstajach, gościnnie otwartej dla wszystkich piszących z całej Polski oraz z zagranicy, znalazły się moje utwory: styczniowy poranek; wiejskie kundle; tropy snu; wioskowi święci. 

tropy snu 

tropy snu gasną o świcie

wstaję z mapą białych plam nieodkrytych lądów

jawa rządzi się innymi prawami

liderzy mównic maskują wciąż te same tajemnice

sezonowych sojuszy i kompromisów z sumieniem

nie zdarzy się nic poza banałem życia

wydaje się że trzymamy w garści końce wszystkich sznurków

po rozwarciu dłoni zostają supełki rozczarowań

na moim podwórku życie toczy się tak samo od tysiącleci

pomiędzy źdźbłami trawy pod korą drzew

w kopcach kretów pod stertą kamieni

wśród gnijących konarów zwalonych przez wicher

poranna cisza z kosem żerującym w liściach

on znajdzie swoje rajskie spiżarnie pełne dżdżownic

wpadłam tu tylko na chwilę zaraz wyruszam

szukać swojej wyspy szczęśliwej

gdzieś daleko

             

          W otrzymanej paczce dostałam także antologię poprzednią Wiatr w strunach, ponieważ tak się złożyło, że jej nie miałam dotąd. Znalazły się w niej moje utwory: kapliczki Lasów Janowskich; grudniowe wschody słońca; u schyłku dnia; wszyscy oni; Wielcy i mali. 

Wielcy i mali

            "Ludzie więc chlubią się, ze wielkich znali,

                                            K`temu jedynie,

                Iż nie poznają się na wielkim mali

                                            Pierwej, aż zginie."

                        (C. K. Norwid: "Wielkość")

Któż wielkim dziś, gdy najwięksi

sponiewierani

na tabloidach

głosów szczekaniem głośniejszym

niż prawdy cichość.

Cud pokory zaiste zbyt niewiarygodny,

aby dać wiarę - 

wielcy są niewidzialni

dla poszukiwaczy sensacji,

a jeśli zbyt mali

na pierwsze strony donosów,

w wirtualnej chmurze niewiedzy,

otoczą ich błotem domysłów i podejrzeń.

Na wszelki wypadek

lepiej o nikim nie mówić dobrze,

w tysięcznych zastrzeżeniach

ukryć swoją trywialną zazdrość.

Gdy z licznego tłumu,

z których i jednej kostki nie zostanie,

Wielkość przetrwa w samotności,

a Wielcy wielkimi pozostaną - 

z daleka widoczni olbrzymami,

jakby nigdy nie umierali.

        Jak można zobaczyć na zdjęciach, antologie słupskie są wydane pięknie, w twardych okładkach, z przepięknymi grafikami. Obie liczą po 400 stron, prezentując kilkudziesięciu autorów z powiatu słupskiego oraz innych stron Polski i spoza kraju. Redaktorem całości sprawującym pieczę nad tekstami, biogramami, terminami i organizacją jest Zbigniew Babiarz-Zych, uhonorowany odznaką "Zasłużony dla Kultury Polskiej" założyciel przy słupskim starostwie grupy Wtorkowe Spotkania Literackie. Autorką wstępu w obu antologiach jest Czesława Długoszek z Objazdy w powiecie słupskim, autorka dwóch reportażowych książek: Jeśli będziemy jak kamienie (2018) i Mury żyją dłużej (2023). 

         Słupskie antologie mają długą tradycję, jak wspomniałam, Na rozstajach jest już jubileuszową dwudziestą.  Są w niej, jak i w poprzednich, biogramy opublikowanych autorów oraz ich zdjęcia. Pokaźne rozmiary antologii  - jednej i drugiej - to, mówić potocznie, kawał polskiej poezji, często mało znanej, a będącej świadectwem przemian i refleksji o tradycji i współczesności.